Fake news? Not today!
Zo prik je door nepnieuws op social media heen

Om goed te begrijpen waarom er zoveel nepnieuws de wereld in geslingerd wordt is het belangrijk om even (heel kort) uit te leggen hoe social media werkt. 

Social media draait niet alleen om wat jij leuk vindt, maar vooral om wat jou laat blijven scrollen. Achter elk platform zoals Instagram, TikTok en YouTube zit een algoritme: een slim programma die aan de hand van jouw surfgedrag bepaalt wat jij interessant of leuk vindt, en dus te zien krijgt. 

Kijk je graag kattenfilmpjes op YouTube? Dan zal het algoritme jou in het vervolg nog meer kattenfilmpjes laten zien. Je blijft kijken, klikken en delen. Het gevolg? Je belandt soms in een informatiebubbel, waarin je vooral berichten ziet die je bestaande mening bevestigen. Sensationele of emotionele berichten doen het goed en krijgen dus vaak meer aandacht dan feitelijke berichten. 

Tip 2: trap niet in clickbait of AI-teksten

Een belangrijke reden waarom er zoveel nepberichten op internet staan is om geld te verdienen. Dat werkt zo: door advertenties op websites te plaatsen, verdienen de makers van de site geld. Hoe meer mensen op een (nep)nieuwsbericht klikken, hoe meer geld dus. En ook hier geldt: hoe sensationeler, hoe beter. Zo werk je als lezer onbewust mee met het verdienmodel van deze websites.

Sensationele titels als “Je geloof nooit wat er net gebeurde!” of “BREAKING NEWS!” zijn gemaakt om jou te laten klikken. Veel van die teksten zijn tegenwoord zelf door AI geschreven om meer views of advertentie-inkomsten te krijgen.

Tip 3: Check de feiten, de toon en het doel van het bericht

Nog steeds niet zeker? Dan kun je jouw bericht even factchecken.

• De feiten en bronnen die genoemd worden. Klinkt het allemaal te mooi of te sensationeel om waar te zijn? Dan is het dat vaak ook. In een betrouwbaar bericht staat ook vaak een bronvermelding, vaak met link: zo kun je controleren waar het bericht precies vandaan komt.
  
  
• Nepberichten gebruiken vaak een nepbron die niet of nauwelijks via google te vinden is. Check of meerdere (erkende) media het zeggen. Zeggen ze allemaal hetzelfde? Dan klopt het meestal.
  
  
• Let op de toon. Wil het bericht je boos, bang of mega-enthousiast maken? Dan is het vaak nepnieuws.
  
  
• Controleer de afbeeldingen. Om een bericht aantrekkelijker te maken, worden er vaak afbeeldingen of video’s gebruikt. Maar vaak zijn dit niet de juiste foto’s. Met Google Images of Tineye kun je zien waar een foto vandaan komt. AI-beelden herken je soms aan rare vingers, vreemde achtergronden of wazige details.
  
  

Doe de test!

Soms is het lastig om echt en nepnieuws te onderscheiden, maar als je bovenstaande tips in je achterhoofd houdt zal het in veel gevallen easy, peasy, lemon squeezy zijn. Om écht een (her)kenner van nepnieuws te worden kun je op de website isdatechtzo.nl of medawijsheid.nl terecht. Daar kun je quizzen doen, tips krijgen en leren hoe jij niet in nepnieuws trapt.